IPM – Integralna zaštita gajenih biljaka

Rastuća potreba za hranom, dovela je do razvoja poljoprivrede prevashodno se oslanjajući na primjenu hemijskih sredstava i mehanizacije. Prekomjerna, nekontrolisana, često i nestručna upotreba hemijskih inputa (đubriva i pesticida), u konvencionalnoj proizvodnji, sa namjerom ostvarivanja što viših prinosa i profita, uzrok je što se umanjuje kvalitet i plodnost zemljišta, i zanemaruje se kvalitet i bezbjednost hrane po zdravlje ljudi i životinja.

Čovjek mora biti u saglasnosti sa prirodom, i mora da potpunije i dublje savlada zakonitosti prirode.

Ukratko, integralna zaštita gajenih biljaka obuhvata suzbijanje štetnih organizama iznad ekonomskih pragova štetnosti, primjenom raznih metoda, sa davanjem prednosti prirodnoj regulaciji brojnosti štetočina, patogena i korova, zadovoljavajući pri tome ekonomske, ekološke i toksikološke uslove.

IPM (Integrated Pest Menagement) je dio Integralne Proizvodnje (IP) koji se odnosi na suzbijanje  korovskih biljnih vrsta, štetočina i bolesti. IPM program koristi aktuelne i sveobuhvatne informacije o štetnim organizmima i njihovoj interakciji sa životnom sredinom. Ove informacije, zajedno sa raspoloživim metodama za kontrolu korova, štetočina i bolesti, se koriste za  ublažavanje štete i  posljedica na najekonomičniji način i uz najmanju moguću opasnost po ljude, imovinu i životnu sredinu.

IPM ne predstavlja jedinstven metod kontrole, već serija odluka koje se donose na osnovu evaluacije pojave  štetočina i bolesti, i primjene najefikasinijih metoda kontrole koja ne ugrožava ekosistem.

U praksi, IPM proizvođači koji su svjesni potencijalnih zaraza, prate sledeća četiri koraka:

1. Procjena ekonomske štete na osnovu praga štetnosti

Prije preduzimanja bilo kake borbe protiv štetnih organizama, prvi korak IPM je akcioni plan - procjena štete na osnovu praga štetnosti a to je tačka u kojoj se pokazuje koji štetni organizmi i koji uslovi životne sredine ukazuju na to da se mora preduzeti suzbijanje. Slučaj postojanja jedne vrste štetnih organizama ne ukazuje uvijek na potrebnu kontrolu. U slučaju kada nivo štetočina ukazuje na ekonomsku prijetnju, dolazimo do kritične tačke kada je potrebno preduzeti suzbijanje.

2. Identifikovanje i praćenje štetnih organizama

Ne zahtijevaju svi insekti, korovi i ostali živi organizmi stalnu kontrolu. Mnogi organizmi su bezopasni, a neki su čak i korisni. IPM program radi po principu praćenja i preciznog identifikovanja štetočina, kao bi se donijele odgovarajuće odluke o kontroli u skladu sa pragom štetnosti.

3. Prevencija

Prvi dio kontrole korovskih vrsta biljaka, štetočina i bolesti  podrazumijeva takvu njegu useva i primjenu onih agrotehničkih mjera koje sprečavaju ili minimalizuju mogućnost da  one postanu prijetnja. Ovo uključuje korištenje metoda, kao što su izmjena plodoreda, izbor otpornih  sorti i sađenje zdravog sadnog materijala/sjemena. Ove kontrolne mjere mogu biti veoma efikasne i ekonomične i bez rizika po ljude i životnu sredinu.

4. Kontrola

U slučaju kada rezultati praćenja korova, štetočina i bolesti ukažu na neophodno suzbijanje, i kad preventivne mjere nisu više efikasne ili dostupne, IPM program podrazumijeva procjenu adekvatne kontrolne mjere kako u odnosu na efikasnost tako i u odnosu na rizik. Prvo se preduzimaju efektivne, manje rizične kontrolne mere, uključujući hemikalije kao što su feromoni koji će onemogućiti razmnožavanje štetočina, ili nekih mehaničkih metoda. Ukoliko manje rizične kontrolne mjere ne funkcionišu, onda se uključuju dodatne kontrolne mjere, kao što je ciljano prskanje pesticidima. Poslednja opcija uključuje prskanje ne specifičnim pesticidima.

Na osnvu gore navednog moglo bi se zaključiti da se sprovođenje IPM može sagledati kroz slijedeće principe zaštite:

• Primjena plodoreda i pažljiv odabir proizvodnih parcela,
• Korištenje tolerantnih i otpornih sorata i hibrida,
• Sačinjavanje plana upravljanja rezistentnošću,
• Sprovođenje hemijske analize zemljišta,
• Analiziranje zemljišta na prisustvo štetnih organizama (insekata),
• Ostvarivanje optimalnog sklopa gajenih biljaka,
• Konsantan monitoring prisustva štetnih organizama,
• Detaljno vođenje „Knjige polja“

Poštujući navedene principe IPM-a, zaštita gajenih biljaka trebala bi sve više težiti ka primjeni:

1.    Mehaničkih mjera,

2.    Bioloških mjera (gajenje korisnih insekata koji uništavaju štetočine, bubamare-vaši)

3.    Biotehničkih mjera (upotreba feromonskih klopki koje privlače insekte, akustični aparati i sl.)

4.    Hemijskih mjera:

-       Upotrebljavati samo registrovane pesticide,

-       Koristiti ih samo prema uputstvu za korištenje,

-       Voditi evidenciju o primenjenim pesticidima, vremenu primjene i dozi.

Prednosti koje sa sobon nosi primjena IPM su slijedeće:

• Primjena pesticida i đubriva  je ciljana i racionalna, s tim u vezi proizvodimo zdravstveno bezbjedne poljoprivredne proizvode sa umanjenom količinom ili bez ostataka pesticida.
• Smanjuje rizik po životnu sredinu i mogućnost zagađenja vazduha, zemljišta i podzemnih voda.
• Primjenom selektivnijih pesticida utičemo na očuvanje biodiverziteta.
• Smanjuje se izloženost radnika i stanovništva  pesticidima.